Wydawałoby się, że zasady pisowni wielką literą są banalne i znać je powinien każdy, kto skończył edukację choćby na poziomie podstawowym. Praktyka jednak wskazuje, że zarówno przeciętny Polak, jak i wykształcony tłumacz, często wpada w rozmaite pułapki, których w naszym języku nie brakuje. Dobrze więc jest od czasu do czasu przypomnieć sobie, gdzie tą wielką literę stosujemy, a gdzie nie.
O ile z pisownią imion, nazwisk czy nazw geograficznych nie mamy większych problemów, o tyle mogą pojawiać się one w konfrontacji z bardziej wyszukanymi formami językowymi. Można to łatwo zobaczyć na podstawie poniższego opracowania kilku przypadków, w których użycie wielkiej litery jest bezsprzeczne.
Zasady pisowni wielką literą
Co piszemy wielką literą: poznaj kategorię „zawsze”
Wielką literą piszemy:
- imiona i nazwiska,
- przydomki, pseudonimy i przezwiska ludzi – przykład: Krzywousty, Belfer.
Wielką literą piszemy też:
- imiona własne ludzi, które mogą być użyte w znaczeniu przenośnym, przykładowo: „Pożycz mi na dwa tygodnie Szymborską” (tomik poezji).
Co piszemy wielką literą? Znajdą się tu także:
- określenia mieszkańców krajów czy też poszczególnych części świata,
- nazwy członków narodów, ras i szczepów – przykładowo: Słowak, Słowianin, Rzymianin, Azjata, Bawarczyk, Ślązaczka.
Co piszemy dużą literą jeszcze? Będą tu również:
- przymiotniki dzierżawcze (odpowiadają one na pytanie „czyj?”), które odnoszą się bezpośrednio do właściciela, twórcy czy autora – przykładowo: „Widzę na półce ciekawy dramat Mickiewiczowski.”, „Właśnie przeszedł koło mnie Marysiny ojciec.
Dużą literą piszemy ponadto:
- Nazwy wszelkiego rodzaju imprez międzynarodowych – przykładowo: „Światowy Dzień Młodzieży”.
Co piszemy wielką literą? Zasady języka polskiego mówią nam, że właśnie tak należy zapisywać:
- nazwy krajowych czcionek drukarskich, przy czym w tym przypadku nie ma znaczenia, czy są utworzone od nazw własnych, czy też nie – przykładowo: Arial, Courier, Futura, Times New Roman.
Co piszemy dużą literą? W tej kategorii są też nazwy:
- gwiazd,
- planet,
- konstelacji.
Ich przykładami są takie nazwy jak np. Mars, Wenus, Jowisz, Gwiazda Polarna, Księżyc, Słońce.
Co piszemy z wielkiej litery?
- W grupie tej są także przymiotniki takie jak: południowy, zachodni, wschodni, północny piszemy zawsze wielką literą, jeżeli są integralną częścią nazwy geograficznej – przykładowo: Wyspa Południowa, Beskidy Wschodnie, Europa Zachodnia.
Dużą literą piszemy również:
- nazwy orderów i odznaczeń oraz jednowyrazowe nazwy nagród – przykładowo: Order Orła Białego, Krzyż Zasługi, Order Orła Białego, Nobel, Oscar.
Czasami trafić można jednak na kłopotliwe sytuacje, kiedy nie do końca wiadomo, czy użyć zamiast wielkiej litery – małej.
Kiedy piszemy wielką literą?
Wyłonił się nam naturalnie temat obracający się wokół tematu: kiedy piszemy wielką literą? Otóż, zasady pisowni małą i wielką literą najlepiej zgłębiać z „pomocą” Słownika Poprawnej Polszczyzny. Dlaczego? Najlepsi specjaliści zajmujący się językoznawstwem w Polsce podpowiadają, kiedy piszmy wielką literą. Co więcej, wszystkie sytuacje, kiedy piszemy dużą literą są usystematyzowane na wszystkie możliwe aspekty języka.
Kiedy piszemy dużą literą?
To, kiedy piszemy wielką literą językoznawcy podzielili na wiele różnych kategorii (kiedy piszemy dużą literą poszczególne z nich przedstawiliśmy na samym początku).
Na przykład, czy wiesz, kiedy piszemy dużą literą nazwy pospolite? Otóż zasady pisowni małą i dużą literą przedstawione przez Słownik Języka Polskiego PWN mówią nam, że wówczas, gdy pełnią funkcję imion własnych postaci literackich. Przykładami mogą być tu np.: Hrabia czy Podkomorzy z „Pana Tadeusza” Mickiewicza.
Zasady pisowni dużą literą dotyczą także modlitw, a dokładniej ich tytułów. Na przykład: Anioł Pański czy Modlitwa Pańska. Ale… zasady pisowni wielką i małą literą pokazują nam, że w tej kategorii nie wszystko jest jednak takie jednolite… Kiedy używamy nazwy modlitwy jako gatunku, to wtedy już zasady pisowni wielką literą tego nie obejmują. Przykładowo: „odmawiam litanię co wieczór” poprawnie należy napisać małą literą.
Zasady pisowni wielką i małą literą obejmują też ciekawą kategorię jednowyrazowych nazw nagród. Kiedy piszemy wielką literą Nobel, Oskar czy Nike, jest to jedyny poprawny zapis. Ale już nieco inaczej sytuacja wygląda w kontekście przywołania ich jako wyrazu pospolitego. Zasady pisowni dużą literą tu nie obowiązują i w przykładzie nagroda Złota Palma pogrubiony wyraz piszemy małą literą.
Małą literą piszemy zawsze:
Wiemy już, co piszemy z wielkiej litery. Wiemy też wszystko, co należy w temacie: duża litera – zasady pisowni (co siłą rzeczy daje nam wiedzę, kiedy duża litera powinna pojawić się w naszym zapisie).
Teraz przyszła pora na małą literę. Wystarczy sięgnąć do Słownika Języka Polskiego PWN, który ma także swoją wersję online, aby przekonać się, że długa lista zasad, kiedy duża litera ma być użyta niejako pokazuje nam listę innego rodzaju. Taką, gdzie reguły wskazują nam, że określone słowa należy zapisywać małą literą. Oto co powinniście wiedzieć w tym temacie!
- Nazwy wydarzeń, aktów dziejowych – przykładowo: bitwa pod Grunwaldem.
- Nazwy obrzędów, zwyczajów i obyczajów – przykładowo: andrzejki, mikołajki, dyngus, oczepiny.
- Nazwy gatunkowe nabożeństw i modlitw – przykładowo: litania, msza, godzinki.
Rzecz jasna, co wiemy już ze szkoły podstawowej, małą literą piszemy również wszystkie wyrazy pospolite – pamiętajmy, że należą do nich również:
- nazwy stron świata, kiedy nie są częścią nazwy geograficznej – przykładowo: północ, południe;
- nazwy tańców – przykładowo: walc, polonez, krakowiak;
- nazwy produktów przemysłowych – przykładowo: pierniki toruńskie, fiat;
- nazwy mieszkańców miast, wsi, osiedli – przykładowo: gdańszczanin, paryżanka, berlińczyk.
Mam na imię Andrzej i jestem urodzonym kaliszaninem. Od 2 lat jednak mieszkam we Wrocławiu, gdzie pracuję w dużej firmie informatycznej. Moją pasją od dziecka było pisanie oraz języki obce. Dziś swoją fascynację łączę z pracą, która bardzo lubię za elastyczność i możliwości rozwoju. Dzięki temu dobrze wiem, jak przełożyć teorię na praktykę. Z przyjemnością podzielę się z Wami swoją wiedzą i spostrzeżeniami na różne tematy. Po pracy chętnie spędzam wolny czas na wyprawach w góry albo na wycieczkach rowerowych.
