Już na początku lat 30. XX wieku próbowano opracować pewien klucz, schemat, za pomocą którego należałoby w przyszłości tworzyć nowe terminy specjalistyczne. Przekonywanie o konieczności wypracowania takich szablonów nie ma sensu, gdyż wynika to z uwarunkowań ekonomicznych, politycznych, kulturowych. Zwłaszcza że kiedy na początku lat 60. XX wieku doszło do silnego rozwoju języka nauki i techniki zaistniała pilna potrzeba stworzenia ujednoliconej terminologii. Powszechnie panujący bałagan pojęciowy utrudniał wymianę myśli, zwłaszcza że większość nazw czy określeń była dla odbiorcy przekazu zupełnie nowa i nieznana. Terminy naukowe więc są czymś, co pomaga wszystko „ogarnąć” i zapanować nad chaosem.
Naukowy termin: Jak można poradzić sobie z tą trudną sytuacją?
Terminy naukowe – definicja dla każdego
Termin naukowy to słowo, pojęcie, termin używane w nauce. Typowy dla stylu naukowego, którego używają naukowcy, zwykle trudno zrozumiały dla wszystkich innych osób. A nauka jak wszystkim nam wiadomo jest rodzajem wiedzy ludzkiej.
Naukowy termin charakteryzuje się tym, że:
- związany jest ze ściśle określoną dziedziną,
- jest intelektualny,
- abstrakcyjny,
- nieemocjonalny,
- obiektywny,
- logiczny,
- ścisły,
- dokładny.
Terminy naukowe i definicje ich dają nam wyraźny podział na język naukowy i potoczny. Na przykład słowo „dowód” w terminologii naukowej to coś o wiele bardziej znaczącego niż w zwykłym języku. W nauce to gwarancja absolutnej pewności w danym zagadnieniu.
Wystarczy wziąć do ręki pierwsze z brzegu badania naukowe, aby zobaczyć na własne oczy terminy naukowe przykłady i przekonać się, że wymienione wszystkie rzeczy są typowe właśnie dla nich.
Terminy naukowe przykłady
Terminy naukowe przykłady: spotkamy je w pracach i badaniach naukowców, książkach profesorów dla studentów, pracach licencjackich i magisterskich, artykułach prasowych popularyzujących naukę.
Najbardziej popularne terminy naukowe przykłady:
- E=MC2,
- efekt obserwatora,
- energia,
- wibracje,
- epigenetyka,
- neuro,
- ego,
- projekcja,
- dowód.
Jak widać te proste naukowe terminy są znane i kojarzone przez większość z nas, ale ich użycie jest zupełnie inne niż w stylu potocznym.
Zasady tworzenia terminów naukowych
Trudne terminy naukowe i próba ich regulacji
W 1963 roku Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna opracowała szereg projektów, które wkrótce zostały opublikowane w formie zaleceń ISO. Stworzony został katalog wymagań, jakie spełniać musi termin naukowy.
Zasady tworzenia terminów naukowych:
- tworzenie terminu musi opierać się na zasadzie oszczędności słowa – dążenie do doprecyzowania znaczenia często utrudnia jego zrozumienie;
- nowe pojęcie przede wszystkim trzeba jasno dookreślić, co z reguły oznacza umiejscowienie go w otoczeniu pojęć pokrewnych;
- termin nie może być dookreślony kolejnym terminem;
- jeżeli stosowanie pewnego terminu jest tożsame z daną publikacją, zawsze należy to zaznaczać;
- zwartość terminu musi być skorelowana z jego zrozumieniem;
- terminy zrównoważone muszą być równoznaczne z definicjami skróconymi;
- jeżeli tworzony termin jest wyrazem pochodnym, należy mieć zawsze na uwadze zasady słowotwórstwa;
- nie należy tworzyć terminu w oparciu o pojęcie, które funkcjonuje w języku potocznym.
Oczywiście nie jest możliwe całkowite uniknięcie zjawiska polisemii. Wieloznaczność jest czymś zupełnie naturalnym i występuje w każdym języku. Potrzeba unifikacji terminologii naukowej musi jednak jej jednak zapobiegać, w przeciwnym razie tworzenie nowych, międzynarodowych pojęć, nie będzie mieć praktycznego przełożenia.
Jak więc pokazaliśmy, zasady tworzenia terminów naukowych same w sobie wymagają wiedzy i umiejętności, nie wspominając już o tym, że same terminy naukowe potrafią być naprawdę trudne i skomplikowane.
Normalizacja – co to?: Wprowadzenie jednolitych norm technicznych
W zakresie terminologii specjalistycznej normalizacja ma na celu wyeliminowanie nieporozumień i to nie tylko na poziomie narodowym, ale także międzynarodowym. Jeśli więc ktoś zapyta Cię: normalizacja – co to? Możesz odpowiedzieć, że w obrębie pojedynczego kraju (języka) polega na tworzeniu jednoznacznych terminów w danej dziedzinie wiedzy.
I jeszcze jedno w temacie „normalizacja – co to jest?” warto jeszcze dodać kilka słów o normalizacji tekstu. A najprościej mówiąc jest to taki proces przetwarzania tekstu, którego celem jest ułatwienie dalszej interpretacji. Obejmuje np.: zmianę wielkości liter, normalizację znaków specjalnych czy usuwanie znaków diakrytycznych.
Unifikacja – co to?: Korygowanie niepoprawnej terminologii
Dla laika jest to pojęcie, które może wywołać zakłopotanie. A więc: unifikacja, co to jest? Jest ona po prostu kreowaniem słownictwa zgodnego z obowiązującymi normami i zasadami. Uzyskuje się ją poprzez ujednolicenie sposobu tworzenia terminów według określonego schematu.
Czyli odpowiadając jeszcze na pytanie: unifikacja, co to, można powiedzieć, że to taka metoda normalizacji, której celem jest zmniejszenie różnorodności.
Transnacjonalizacja – co to?: Propagowanie umiędzynarodowienia zunifikowanej terminologii
Trudne pojęcie: transnacjonalizacja – co to jest?
Pojęcie transnacjonalizmu zaistniało w naukach społecznych stosunkowo niedawno, jest jednak istotne dla tego tematu. Nauka od dawna jest już sprawą nie tylko jednego państwa, ale międzynarodową – generuje to konieczność używania takich pojęć i terminów, które będą nie tylko zrozumiałe, ale też możliwe do stosowania w wielu często bardzo różnych językach.
Ujednolicenie reguł tworzenia nowych terminów – dlaczego jest ważne?
Zgodnie z normami ISO normalizacja, transnacjonalizacja i unifikacja mają na celu stworzenie międzynarodowej siatki pojęciowej, głównie w dziedzinach technicznych. Chodzi przede wszystkim o ujednolicenie zasad i metod tworzenia nowych terminów.
Nacjonalizm terminologiczny?
Transnacjonalziacja, co to jest, już wiesz. Warto jednak dodać tu, że specjaliści od teorii przekładu wskazują na tendencje do „nacjonalizmu terminologicznego”, który objawia się tłumaczeniem terminów międzynarodowych na języki rodzime. Powoduje to powstawanie coraz większego bałaganu pojęciowego i w znaczący sposób utrudnia tłumaczenie. Zjawiska te związane są zwykle z silnym poczuciem tożsamości narodowej, niechęcią do unifikacji pojęć, głównie ze względu na prymat języka angielskiego – choć podobnie postępują także na przykład Francuzi.
Terminologia naukowa musi mieć natomiast zasięg międzynarodowy. Stosowanie internacjonalizmów skutkuje łatwiejszą wymianą informacji, wyników badań, analiz. Zwykle dokonuje się to na poziomie przekładu, w związku z czym jej unifikacja ułatwia znacząco pracę tłumacza.
Warto pamiętać także o tym, że wprowadzenie jakichkolwiek zmian leksykalnych w zakresie języka naukowego wymaga czasu. Narzędziem ujednoliconej terminologii są słowniki definicyjne. Zalecenia ISO wskazują, aby tego typu publikacje systematyzowały prezentowane hasła za pomocą kryteriów rzeczowych – wtedy łatwiej jest porównywać zasoby leksykalne.
Trudne terminy naukowe zawsze istniały i będą istnieć. W pewnym sensie są one odbiciem świata naukowców, których wiedza i pasja sprawiają, że nasz świat ciągle rozwija się.
Mam na imię Andrzej i jestem urodzonym kaliszaninem. Od 2 lat jednak mieszkam we Wrocławiu, gdzie pracuję w dużej firmie informatycznej. Moją pasją od dziecka było pisanie oraz języki obce. Dziś swoją fascynację łączę z pracą, która bardzo lubię za elastyczność i możliwości rozwoju. Dzięki temu dobrze wiem, jak przełożyć teorię na praktykę. Z przyjemnością podzielę się z Wami swoją wiedzą i spostrzeżeniami na różne tematy. Po pracy chętnie spędzam wolny czas na wyprawach w góry albo na wycieczkach rowerowych.
